Wojciech Turek - Obóz narodowy w Gdyni w latach 1920-1939

Międzywojenni endeccy, zwolennicy państwa narodowego i idei Dmowskiego, iż nie ma państwa bez narodu, który jest jego właścicielem i pełni w nim rolę suwerena, dość precyzyjnie identyfikowali swych przeciwników. Byli nimi przede wszystkim żydzi. Jakkolwiek byśmy na to nie patrzyli z dzisiejszej perspektywy, jakkolwiek byśmy tego nie oceniali – żydzi byli przez endeków charakteryzowani jako żywioł wrogi polskiemu państwu narodowemu. Łatwiej to zrozumieć, zważywszy, że stanowili oni wówczas ok. 10-13 proc. ogółu mieszkańców II RP, że konkurowali z Polakami w wielu dziedzinach, a wiele dziedzin - jak np. handel czy niektóre wolne zawody - zdominowali. Charakterystyczne jednak dla polskiego ruchu narodowego było ujmowanie zagadnienia mniejszości żydowskiej nie z pozycji rasistowskich, jak to było w Niemczech czy we Francji, nawet nie z pozycji religijnych, ale z właśnie z pozycji gospodarczych i politycznych, bo widziano w nich konkurencję zarówno w życiu gospodarczym, jak i politycznym. Mówiąc wprost widziano w żydach groźnych konkurentów władztwa w państwie i nad państwem, które – przecież – miało być państwem polskim, a nie polsko-żydowskim. Konflikt ten był wyraźny także na terenie Gdyni, gdzie przybrał postać żądań ograniczenia osadnictwa żydowskiego w mieście i w porcie.

Gdynia i Pomorze Gdańskie o tyle jednak różnią się od reszty terytorium państwa polskiego, choć są oczywiście tereny, które tej różnicy wyraźnie nie potwierdzają, np. Wielkopolska, że zaznacza się tu też ostro konflikt polsko-niemiecki. Drugim zatem przeciwnikiem endeków gdyńskich są Niemcy. W miarę zbliżania się hekatomby roku 1939 ten konflikt narasta i staje się coraz wyraźniejszy, choć do samego końca żydzi zajmują czołowe miejsce jako przeciwnicy gdyńskich endeków i nie jest w stanie tego zmienić nawet szybko narastające zagrożenie ze strony potężniejących niemal z godziny na godzinę Niemiec Adolfa Hitlera.

Wśród przeciwników politycznych narodowcy mają najpierw piłsudczyków, a od drugiej połowy lat 30. na czoło wybijają się ruchy lewicowe, którym przewodzą socjaliści. Terenem społecznym szczególnie ostrej rywalizacji miedzy narodowcami a socjalistami jest środowisko robotnicze. Środowisko drobnych przedsiębiorców, rzemieślników, wytwórców i przedstawicieli wolnych zawodów – lekarze i prawnicy – w zdecydowanej większości opowiadają się po stronie endecji.

SPIS TREŚCI

• Wykaz skrótów
• Wstęp
• Główne momenty dziejów Gdyni do roku 1920
• I. Pierwsze struktury Obozu Narodowego (1920–1929)
  • Gdynia i Pomorze u progu Niepodległości
  • Rozwój Gdyni w pierwszych latach II RP
  • Życie polityczne Gdyni w pierwszych latach II RP
  • Pierwsze koła Związku Ludowo–Narodowego
  • Endecja gdyńska po zamachu majowym. Wybory samorządowe (1926) i parlamentarne (1928)
  • W obronie gdyńskiego samorządu
  • Krystalizacja postaw w okresie tworzenia Obozu Wielkiej Polski
  • Ostatnie lata samorządu w Gdyni, wybory samorządowe (1929)
• II. Wzbierająca fala. Stronnictwo Narodowe i Obóz Wielkiej Polski (1930–1933)
  • Rozwój SN w cieniu OWP
  • Zjazd OWP w Gdyni
  • W obronie polskiego portu i kresów zachodnich
  • Ostatnie wolne wybory parlamentarne (1930) i likwidacja samorządu
  • Endecja w Gdyni pod rządami komisarycznymi
  • W okresie dynamicznego rozwoju OWP
  • Struktury OWP w Gdyni i powiecie morskim (1932)
  • Zajścia na stadionie i rozwiązanie OWP
  • Związek Młodych Narodowców
  • Wybory samorządowe (1933)
  • Między partią „separatystów” a stronnictwem antyżydowskim
  • Endecja gdyńska i separatyzm kaszubski
• III. Od Wydziału Młodych SN do Wydziału Grodzkiego Wielkiej Gdyni (1934–1936)
  • Działalność Wydziału Młodych SN
  • Radykalizacja SN w Gdyni
  • Akcja antyżydowska w Gdyni
  • Konflikt między endecją a sanacją
  • Walka z „czerwoną” Gdynią
  • Gdyńska endecja wobec ekspansji niemieckiej
  • Struktury organizacyjne SN Wielkiej Gdyni
• IV. „Narodowa” Gdynia (1937–1939)
  • Seria wystąpień publicznych
  • Gdynia „czerwona” czy „narodowa”?
  • Wybory samorządowe (1939) i śmierć Dmowskiego
• V. Stronnictwo Narodowe w przededniu wojny. „Praca Polska” (1939)
  • Walka o „unarodowienie” robotnika
  • W obronie polskiej Gdyni
• VI. Gdyńska endecja na tle dziejów Obozu Narodowego
• VII. Rola Obozu Narodowego w międzywojennej Gdyni
• Zakończenie
• Appendix
• Bibliografia
• Dokumentacja fotograficzna
• Skorowidz osobowy
• National Camp in Gdynia: 1920–1939 (Summary)